توسط هرگز کودک را در حین یک رویا از خواب بیدار نکنید. اگر کره چشم کودک در هنگام خواب در حال حرکت به اطراف است به این معنی است که کودک در حال خواب دیدن است و بنابراین چند دقیقه صبر کنید تا رویای کودک به پایان برسد. همه ما هر شب به‌طور متوسط پنج تا ده بار خواب می‌بینیم. هر رویا با این که ممکن است طولانی به نظر برسد، تنها مدت کوتاهی به طول می‌انجامد.
تنظیم برنامه بیداری و خواب کودکان با کمک روانشناس کودک
از انگیزش مثبت استفاده کنید: تا حد ممکن زود برخاستن و آماده شدن برای رفتن را برای کودک خوشایند کنید. می‌توانید یک صبحانه عالی تهیه کنید و یا این که پیشنهاد کنید که همگی به موسیقی مورد علاقه او گوش دهید. با او به آرامی، نرمی و با محبت سخن بگویید. اگر شکیبایی خود را از دست دهید احتمال کمتری دارد که تمایل داشته باشد برخیزد و کارهای روزانه‌اش را انجام دهد.روانشناسی کودکان
راهکار برای بیدار کردن بچه
از یک ساعت جیرجیرکی استفاده کنید. هنگامی که این ساعت را به کار می‌گیرید، آن را روی ساعتی زودتر از هنگامی که کودک باید برخیزد، تنظیم کنید. سپس به او اجازه دهید که زنگ ساعت را چندین بار قطع کند تا این که به تدریج از چرخه خواب بیرون بیاید. بدین ترتیب این ساعت چندین بار به کودک یادآوری می‌کند که وقت بیدار شدن است و موقعیت را کمتر آزار دهنده می‌کند.
اتکا به نفس را در او تقویت کنید
هنگامی که کودک مسئول اعمال خودش در هنگام صبح باشد، اغلب به خودش انگیزه می‌دهد که از فرامین شما تبعیت کند. او را با خودتان بیرون ببرید تا برای خودش یک ساعت زنگ‌دار بخرد و سعی کنید این بیرون رفتن را یک حادثه مهم جلوه دهید. به او بگویید که چقدر خوشحالید که او به زودی از ساعت شماطه‌دار خودش استفاده می‌کند. به او یاد بدهید که چگونه در طول روز از آن استفاده کند و با آن به تمرین بپردازد.
برای نمونه به او بگویید که وقتی مشغول مطالعه یا خواندن است، ساعت را روی زمان مشخصی کوک کند و هنگامی که زنگ به صدا درمی‌آید، دست از بازی کردن یا مطالعه بردارد. یادتان باشد که وقتی برنامه‌ریزی می‌کند تا به موقع از خواب برخیزد، او را تحسین کنید.
از تحریک فیزیکی کمک بگیرید
بعضی از کسانی که به خواب بسیار عمیقی فرو می‌روند، برای بیدار شدن نیازمند تحریک فیزیکی هستند. کودک را وادار کنید که صورتش را بشوید و سپس او را به نرمش‌هایی نظیر کشش و خم شدن وادار کنید تا جریان خون در بدنش بیشتر شود. اگر کودک از ساعت شماطه‌دار استفاده می‌کند، آن را در جایی قرار دهید که برای قطع کردن زنگ مجبور به بیرون آمدن از رختخواب شود.
کودک را با نتایج کارش روبرو کنید
هنگامی که احساس کردید کودک شما قادر است صبح‌ها مسئول رفتار خودش باشد (حدود هفت یا هشت سالگی)، باید پیامدهای مناسبی را برای انجام ندادن کارش در نظر بگیرید و او را با این پیامدها روبرو کنید. به طرز خوشایندی به او بفهمانید که از او انتظار دارید خودش از خواب برخیزد و برای روز آماده شود. به او کمک کنید که اهداف زمانی واقع بینانه‌ای برای خودش در نظر بگیرد.
از «پیامدهای طبیعی» استفاده کنید. این پیامدها باید در نظر کودک، منطقی و عادلانه بیاید. یک پیامد منطقی، پیامدی است که به‌طور کاملا طبیعی، از یک عمل حاصل شود. برای مثال، اگر کودک عادت ندارد که برای صرف صبحانه از خواب برخیزد، دقیقا به او بگویید که تنها در یک زمان خاص به او صبحانه می‌دهید. در این صورت، اگر کودک به موقع سر میز صبحانه حاضر نباشد، صبحانه‌ای نیز در کار نخواهد بود.
احتمالا اغلب کودک، به دلیل کند بودن، از سرویس مدرسه جا می‌ماند. نتیجه آن می‌تواند این باشد که کودک یک تاکسی خبر کند و پولش را از پول تو جیبی خودش بپردازد. کودک را بدهکار کنید. بسیاری از والدین دریافته‌اند که روش «تو به من زمان بدهکاری» موثر واقع می‌شود. این بدان معناست که کودک درمی‌یابد که هرچند دقیقه صبح‌ها تاخیر کند (و یا باعث تاخیر شما شود) به شما بدهکار خواهد بود.
سپس باید با انجام کمک در کارهای منزل، این زمان را به شما برگرداند. یا این که بدهکاری زمانی را به شما این‌طور پس بدهد که هر قدر امروز تاخیر کرده است، باید فردا صبح زودتر از خواب برخیزد.
غرغر صبحگاهی کودکان
بعضی از مردم با روحیه‌ای سرشار از شادابی و نشاط از خواب برمی‌خیزند، اما بعضی دیگر، هنگام صبح از روحیه مناسبی برخوردار نیستند و آن قدر غرغر می‌کنند که شادابی را از دیگران هم می‌گیرند.
همه مردم ـ حتی کودکان ـ حق دارند گاهی غرغر کنند. مراحلی در رشد کودک وجود دارد که می‌توان از آنها به غرغر کردن تعبیر کرد. مثلا در حدود دو سالگی کودکان شروع به اظهار وجود و اعلام عدم وابستگی می‌کنند.
این کار را با دادن جواب «نه» به تمام پرسش‌ها و درخواست‌ها انجام می‌دهند که می‌تواند به آسانی توسط والدین به عنوان رفتار منفی و غرغر کردن تعبیر شود که در واقع این‌طور نیست که کودکانی که به سن بلوغ نزدیک می‌شوند، دم‌دمی مزاج، زود رنج و حساس می‌شوند که این نیز حالتی کاملا طبیعی است. اگر کودک شما معمولا صبح‌ها شاداب است ولی گاهی به‌طور غیر منتظره‌ای صبح‌ها شروع به غرغر کردن می‌کند، می‌تواند نشانگر این باشد که چیزی (مثلا خواب کم، بیماری یا فشار عصبی) او را آزار می‌دهد. این مشکلات نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرند.
دیگر قسمت‌های این مقاله نیز دیدگاه‌ها یا راه حل‌های دیگری را در این زمینه به شما ارائه می‌دهند. این بخش به ارائه راه حل‌هایی در مورد کودکانی می‌پردازد که عادت دارند همیشه نق بزنند و به نظر می‌رسد که همیشه از دنده چپ برمی‌خیزند. با این حال، این راه حل‌ها را در مورد کسانی که گهگاه این‌طور هستند، نیز به کار ببرید.
نادیده گرفتن رفتار نسنجیده فرزند
رفتار او را به‌طور سنجیده نادیده بگیرید. در چنین مواردی از پرداختن به خلق و خوی کودک خودداری کنید (نگویید که همه‌اش نق می‌زند) و در عوض، رفتار پسندیده دیگران را مورد توجه قرار دهید و از آن نام ببیرید. هنگامی که کودک سعی در خوشایند بودن می‌کند، او را مورد تحسین قرار دهید. این کار را به محض این که کودک رفتار خوشایندی از خود نشان داد، انجام دهید: «سوزان، چقدر خوبه که دوباره لبخند تو رو می‌بینم. واقعا حرف خیلی خوبی به برادرت زدی. آفرین!»
زمان برخاستن کودک را تغییر دهید
بعضی از کودکان به این دلیل با خلق و خوی بد از خواب برمی‌خیزند که معمولا در وسط یک رویا از خواب بیدار می‌شوند. در این گونه موارد، سعی کنید زمان بیدار شدن کودک را به تعویق بیندازید؛ یا این که از یک ساعت جیرجیرکی استفاده کنید تا کودک به آرامی با صدای موسیقی از خواب برخیزد.
به شوخی برگزار کنید
می‌توانید با استفاده از شوخی و خنده کودک را راه بیندازید و او را از بدخلقی بیرون بیاورید. با این حال، باید اذعان کرد که گاهی طنز و شوخی نتیجه‌ای کاملا برعکس دارد و کودک نق‌نقو را عصبانی‌تر هم می‌کند. اگر در مورد شما نیز چنین اتفاقی افتاد، صحنه کمدی را بلافاصله قطع کنید. تاتر بازی کنید. با نمایش حرکات کودک و نشان دادن اعمال کودک به خودش، سعی در فهماندن زشتی کارش بکنید. در این کار، از اغراق کمک گرفته و یا یک‌نمایش معروف‌که چنین‌شخصیتی‌را نشان‌می‌دهد، اجرا کنید.
روی حالت بدخلقی و نق زدن کودک اسم بگذارید. در هنگام صبحانه مسابقه‌ایی ترتیب دهید تا بهترین نام را روی این آدم بدخلق که فرضا در تلویزیون دیده‌اید، بگذارید. از اسم انتخاب شده بدین ترتیب برای از بین بردن بدخلقی استفاده کنید: «وای، دوباره آقای فلانی آمد.» (فلانی نام آدم بدخلقی است که در مسابقه انتخاب شده است.) بدخلقی‌ها را «بچلانید». این روش اغلب در مورد کودکان خردسال موثر واقع می‌شود. کودک را به آرامی در بازوان خود نگه دارید و به آرامی او را فشار دهید و به او بگویید که شما در حال بیرون کشیدن اخلاق بد از بدن او هستید.
رفتار بد کودک را به او نشان دهید
اغلب کودک نمی‌داند که خلق بد او چه تاثیری روی اشخاص دیگر که با او زندگی می‌کنند می‌گذارد. در هنگام روز و مدتی بعد از سرزدن رفتار ناپسندش، با او صحبت کنید و به او کمک کنید که رفتار بَدِ خود را مُجسم کند. یک کتاب کودکانه در این مورد بخوانید و سپس در مورد این که چطور یک نفر می‌تواند روز همه افراد خانواده را خراب کند، صحبت کنید. از کودک بخواهید برای تغییر این رفتار راه‌هایی را پیشنهاد کند.
محدودیت زمانی در نظر بگیرید
به کودک بگویید از حالا به مدت پنج دقیقه می‌تواند هر چقدر دوست دارد، غرغر کند. با این حال، فقط پنج دقیقه می‌تواند چنین کند. اجازه دهید در این پنج دقیقه، دیگر اعضاء خانواده نیز به کودک ملحق شوند. پنج دقیقه را برای این منظور در نظر بگیرید که همگی شکایت کنید، غر بزنید، بحث کنید و در نتیجه سبک شوید.
رفتارتان را عوض کنید
به کودکان بزرگ‌تر بگویید که شما می‌خواهید با آنها مثل یک فرد بالغ رفتار کنید. هر کس گاهی بدخلق می‌شود و شما آن را درک می‌کنید، ولی این امر برای دیگران بسیار ناخوشایند است. بنابراین، از او بخواهید به جای این که موجب رنجش دیگران شود، با صدای بلند بگوید که بدخلق است و نهایت سعی خود را می‌کند که این حالت را از خود دور کند.
یک راهکار پیشنهادی از مشاور کودک
محرومیت موقت را به کار گیرید. به کودک بگویید که تا وقتی حالش جا نیامده از حضور در جمع خودداری کند. با این حال، حتما به او این امکان را بدهید که هر وقت آمادگی آن را پیدا کرد، دوباره به جمع بپیوندد.
برای نمونه می‌توانید به او بگویید: «فکر می‌کنم بهتره با این اخلاقت تنها باشی. ولی هر وقت حالت جا اومد، سریع برگرد! بون تو، به ما خوش نمی‌گذره.»
جدول برنامه ریزی در روانشناسی کودک
جدول «خداحافظ بداخلاقی» یک راه کار مناسب است.در مورد بعضی از کودکان، غرغر کردن و بدخلق بودن در هنگام صبح، به صورت یک عادت درآمده است و ممکن است برطرف کردنش به تدابیر جدی نیاز داشته باشد. ما یک جدول پاداش با ستاره‌های طلایی را برای اطلاح رفتار کودک در صبح پیشنهاد می‌کنیم. انتظار موفقیت آنی نداشته باشید! بلکه اهداف خود را واقع‌بینانه انتخاب کنید.
ممکن است هدف شما در چند روز یا چند هفته اول به این محدود شود که کودک با خواهر و برادرهایش دعوا نکند؛ یا این که رفتار «خنثی» نسبت به آنها داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که کودک معیارها را می‌فهمد و با یکدیگر تصمیم‌گیری کنید که پاداش‌ها چه باشد.
مشکلات شبانگاهی
روز پرکاری داشته‌اید و به سختی کار کرده‌اید. زمان آن فرا رسیده است که کوچک‌ترها به شما شب‌بخیر بگویند، به بستر بروند، چشمانشان را ببندند و به خواب بروند تا روز بعد در ساعت مناسبی، سرحال و شاداب از خواب برخیزند. ولی در خانه شما اوضاع بدین ترتیب پیش نمی‌رود. کودک تقاضا می‌کند قصه دیگری برایش تعریف کنید تا به خواب رود، می‌خواهد یک بار دیگر به دستشویی برود و یا این که نیم ساعت دیگر تلویزیون تماشا کند.
کودکی می‌خواهد مثل دوستش جیمی تا ساعت نه شب بیدار بماند. آخر می‌خوابد! ولی نیم ساعت بعد از این که شما چرتتان برد، مجددا بیدار می‌شود و به اتاق شما می‌آید و این بار می‌خواهد کنار شما بخوابد. کمی بعد دوباره با صدای ناله بلند می‌شوید: «مامان، بابا».
مشکلات خوابیدن در خانه شما هر چه باشد، شما تنها، دچار آنها نیستید. بسیاری از والدین در فرستادن کودکانشان به رختخواب و نگه داشتن آنها در آنجا مشکل دارند. دکتر دیوید هاسلام در کتاب ارزشمند خود نتایج یک تحقیق روی الگوی خواب ۱۲۴ کودک را شرح می‌دهد. یک چهارم کودکان در سنین مدرسه، اغلب اوقات در هنگام خواب بیدار می‌شوند و ۳۵ درصد کودکان از این که قبل از پدر و مادرشان به رختخواب بروند، امتناع می‌ورزند.
در هر خانه‌ای حداقل گاهی، مشکلات خوابانیدن کودک در هنگام شب وجود دارد که خوابیدن را برای مادر و احتمالا پدر غیرممکن می‌سازد. راه رفتن در خواب، وحشت‌های شبانه، اضطراب از جدا شدن و بی‌خوابی ایجاد شده در اثر یک بیماری و یا هیجان بیش از حد می‌تواند در هر زمان و در هر خانواده‌ای روی دهد.
اگر نیازهای خواب کودکان و والدین یکسان بود، خوابیدن در هنگام شب برای همه خانواده بسیار آسان‌تر می‌بود؛ ولی چنین نیست. هر کس نیازمند مراحلی در خواب است که یکی از آنها مرحله «خواب توأم با حرکات سریع چشم» و دیگری مرحله ارتدوکس نامیده می‌شود. مرحله ارتدوکس شامل چهار مرحله تدریجا عمیق شونده خواب است که در افراد بالغ و در کودکان بزرگ‌تر در چرخه‌های حدودا نود دقیقه‌ای در هنگام شب تکرار می‌شود.
کودکان کم سن‌تر نیز همین مراحل را می‌گذرانند، ولی این چرخه‌ها در آنها تنها حدود پنج دقیقه طول می‌کشد. این بدان معناست که نوزادان و کودکان خواب سبک‌تری دارند. هشتاد درصد خواب افراد بالغ عمیق است، در حالی که تنها پنجاه درصد خواب نوزادان عمیق است.
بسیاری از متخصصان کودک معتقدند که الگوی کلی خواب کودک بدین ترتیب است که یک کودک دو ساله به‌طور متوسط به دوازده ساعت خواب در شب، به علاوه یک تا دو ساعت چرت بعد از ظهر نیاز دارد. در شش سالگی، کودک هنوز نیازمند دوازده ساعت خواب با چرت‌های کوتاه‌تری است. به خاطر بسپارید که این زمان‌ها، زمان‌های متوسط خواب هستند و کودکی که ساعات بیشتر یا کمتری را می‌خوابد، لزوما غیر طبیعی نیست.
هر کس برای این که بتواند در روز به خوبی کار کند، باید شب‌ها به بهترین وجه ممکن استراحت کند. شب هنگام نباید صحنه یک جنگ دائم بین خواسته‌های والدین و کودکان بر سر نگاه داشتن کودکان در رختخواب باشد.
منبع: کودک و نوجوان
