اولین تلاش‌ها در جهت ساخت بمب اتمی در آلمان نازی آغاز شد. در این دوران، شیمی‌دانی به نام پل هارتک از اساتید دانشگاه هامبورگ به توان بالقوه نیروی اتمی برای کاربردهای نظامی پی برد. او در ۲۴ فوریه ۱۹۳۹ امکان استفاده از انرژی هسته‌ای به عنوان یک سلاح با توان تخریبی نامحدود را طی نامه‌ای به وزارت جنگ در برلین اطلاع داد. به‌دنبال این امر گروهی برای تحقیق در این رابطه تشکیل شد و وارنر هایزنبرگ فیزیکدان برجسته آلمانی به طور غیر رسمی سرپرست تیم تحقیقاتی آلمان برای ساخت بمب هسته‌ای شد.
در همین زمان، آلبرت انیشتین طی نامه معروف خود به روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا خطر دستیابی آلمان به تولید بمب اتمی را گوشزد کرد. متعاقب این اخطار روزولت دستور ایجاد پروژه منهتن با هدف تحقیق در این رابطه و تولید بمب اتمی را با همکاری کشور انگلستان صادر کرد. برای این پروژه تاسیساتی در لوس آلاموس در ایالت نیومکزیکو، اوک ریج ایالت تنسی و همفورد ایالت واشنگتن به کار گرفته شدند و تیمی از برجسته‌ترین دانشمندان آن دوران به استخدام این پروژه در آمدند. محققان آلمانی هرگز موفق به طراحی و ساخت بمب اتمی نشدند. اما تیم آمریکایی به سرپرستی فیزیکدان برجسته، جی آر اوپنهایمر موفق به ساخت عملی اولین بمب هسته‌ای بود که در ۱۶ جولای ۱۹۴۵ در ناحیه‌ای موسوم به ترینیتی در نیومکزیکو آزمایش شد.
به فاصله کوتاهی در ششم اوت ۱۹۴۵، بمب‌افکن اسکادران ۵۰۹ نیروی هوایی آمریکا موسوم به Enola Gay (که اکنون در موزه‌ای در واشنگتن نگه‌داری می‌شود)، از پایگاهی در جنوب اقیانوس آرام به پرواز در آمد و در ساعت ۸:۱۵ به وقت محلی، بمب موسوم به پسرک را بر شهر هیروشیما منفجر کرد. این بمب که در طراحی آن از ۶۴ کیلوگرم اورانیوم استفاده شده بود، از ارتفاع ۹۶۰۰ متری رها شد و در ارتفاع ۵۷۶ متری سطح زمین با شدتی معادل با انفجار ۱۵ هزار تن TNT منفجر شد. مجموع تلفات اولیه و کشته‌شدگان ناشی از عوارض این انفجار را بالغ بر ۱۴۰ هزار نفر تخمین می‌زنند. سه روز بعد در ۹ اوت انفجار بمب مرد چاق در شهر ناگازاکی موجب مرگ ۷۴ هزار نفر دیگر شد. این بمب که از پلوتونیوم استفاده می‌کرد، انفجاری به شدت ۲۱ کیلوتن TNT ایجاد کرد. بمب دیگری نیز در پروژه منهتن تولید شده بود که هرگز از آن استفاده نشد.
دُرناهای کاغذی
همه ساله مردم صلح‌دوست جهان با درست کردن درناهای کاغذی و فرستادن آن به مرکز ساداکو در پارک یادمان صلح شهر هیروشیما، همدردی خود را با قربانیان بمباران و انزجار خود را از کاربرد و گسترش سلاح‌های هسته‌ای اعلام می‌کنند.
مجسمه ساداکو در این پارک به یاد دختر ۱۲ سالهای به نام ساداکو ساساکی برپا شده که پس از جنگ جهانی دوم به دنیا آمد، ولی در اثر تشعشعات رادیواکتیو باقی‌مانده از انفجار، دچار سرطان خون شد و درگذشت. بر اساس افسانه‌های ژاپنی، اگر کسی هزار دُرنای کاغذی درست کند، یکی از آرزوهایش برآورده می‌شود. ساداکو در حالی که در بیمارستان بستری بود، با تشویق دوستانش و کمک برادرش شروع به ساختن درناهای کاغذی کرد، اما پس از ساخت ۶۴۴ درنا درگذشت. در سال ۱۹۶۵ میلادی، از مجسمه ساداکو در حالی که درنایی طلایی در دست دارد، در پارک صلح هیروشما پرده‌برداری شد.
ساداکو ساساکی روی درنایش می‌نوشت: من صلح را روی بال تو می‌نویسم تا تو به همه جهان پرواز کنی.
نکاتی در مورد بمب اتمی
– منطقه انفجار بمب‌های هسته‌ای به پنج قسمت تقسیم می‌شود:۱- منطقه تبخیر ۲- منطقه تخریب کلی ۳- منطقه آسیب شدید گرمایی ۴- منطقه آسیب شدید انفجاری ۵- منطقه آسیب شدید باد و آتش. در منطقه تبخیر درجه حرارتی معادل سیصد میلیون درجه سانتی‌گراد به‌وجود می‌آید و هر چیزی، از فلز گرفته تا انسان و حیوان، در این درجه حرارت آتش نمی‌گیرد، بلکه بخار می‌شود.
– آثار زیانبار این انفجار حتی تا شعاع ۵۰ کیلومتری وجود دارد و موج انفجار آن که حامل انرژی زیادی است، می‌تواند میلیون‌ها دلار تجهیزات الکترونیکی پیشرفته نظیر ماهواره‌ها و یا سیستم‌های مخابراتی را به مشتی آهن پاره تبدیل کند و همه آنها را از کار بیندازد.
– اینها همه آثار ظاهری و فوری بمب‌های هسته‌ای است. پس از انفجار تا سالهای طولانی تشعشعات زیانبار رادیواکتیو مانع ادامه حیات موجودات زنده در محل‌های نزدیک به انفجار می‌شود.
– پرتو رادیو اکتیو از پرتوهای آلفا، بتا، گاما و تابش نوترونی تشکیل شده است. نوع آلفای آن بسیار خطرناک است، ولی توان نفوذ اندکی دارد. این پرتو در بافت زنده تنها کمتر از ۱۰۰ میکرون نفوذ می‌کند، اما برای آن ویرانگر است.
– پرتو گاما از دیوار و سنگ نیز عبور می‌کند. هر ۹ میلی‌متر سرب یا هر ۲۵ متر هوا شدت تابش آن را نصف می‌کند. این پرتو نیز با توجه به فرکانس بسیار بالا، انرژی زیادی دارد که اگر به بدن انسان برخورد کند، از ساختار سلولی آن عبور کرده و در مسیر حرکت خود باعث تخریب ماده دزوکسی ریبو نوکلوئیک اسید یا همان DNA شده و سرانجام زمینه را برای پیدایش انواع سرطان‌ها، سندرم‌ها و نقایص غیرقابل درمان دیگر فراهم می‌کند وحتی این نقایص به نسل‌های آینده نیز منتقل خواهد شد. برای جلوگیری از نفوذ تابش گاما به حدود ۱۰ سانتی‌متر دیواره سربی نیاز است.
بان کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل متحد، در کنفرانس سلاح‌های هسته‌ای سازمان ملل در مکزیکو سیتی که ۶۲ کنفرانس سالانه از این نوع محسوب می‌شد، بیان کرد که تا تاریخ ۹ سپتامبر ۲۰۰۹ حدود ۲۰ هزار بمب اتمی در جهان ساخته شده است.
اثرات و مراحل انفجار هسته‌ای
نور انفجار
اولین نشانه یک حمله اتمی نور خیره‌کننده آن است که مقداری از خورشید درخشنده‌تر است و مانند فلاش عکاسی یا صاعقه است و حتی چند ثانیه نگاه‌کردن به آن می‌تواند انسان را نابینا کند.
روز ۳۰ ژوئن ۲۰۰۷، فومیو کیوما وزیر دفاع وقت ژاپن در اظهاراتی درباره جنگ دوم جهانی، به طور تلویحی بمباران اتمی این دو شهر ژاپن توسط نیروهای آمریکایی در اوت سال ۱۹۴۵ را اقدامی لازم دانسته بود. او گفته بود: برای پایان‌دادن به جنگ جهانی دوم، چاره‌ای جز بمباران اتمی و کشتار تعداد کثیری از مردم وجود نداشته است. افکار عمومی ژاپن واکنش شدیدی به این اظهارات نشان دادند و شینرو آبه، نخست وزیر ژاپن، اظهارات وزیر دفاع را تقبیح کرد. چند روز بعد در سوم ژوییه ۲۰۰۷، وزیر دفاع تحت فشار افکار عمومی مجبور شد اظهار نظر قبلی خود درباره بمباران اتمی هیروشیما و ناگازاکی را پس بگیرد و با عذرخواهی از مردم این دو شهر، از مقام خود استعفا دهد.
او پس از انداختن بمب گفت: چند دقیقه‌ای صدا از کسی در نیامد، بعد ناگاه همه زبانشان باز شد که نگاه کنین نگاه کنین. اونجا بود.
او در مصاحبه‌ای در باره خود گفته بود: از این‌که زندگی را با هیچ شروع کردم و توانستم برای آن برنامه‌ریزی کنم و به نتیجه برسم به خود می‌بالم. حالا شب‌ها خواب راحت دارم.
برتراند راسل
بمب اتمی جهت جنگ را دگرگون کرد. تعداد کمی این مطلب را بهتر از برتراند راسل ریاضی‌دان، فیلسوف و عارف بریتانیایی (۱۹۷۰-۱۸۷۲) تشخیص دادند.
در سال ۱۹۲۰ راسل از اتحاد شوروی نوپا دیدار کرد و آن‌چه را دید، نپسندید. او کتابی (عمل و نظریه بلشویسم) منتشر کرد که در آن حکومت تمامیت‌خواه بلشویک‌ها را محکوم کرد.
پس از تسلیم ژاپن، راسل نیز مانند فون نویمان بر این باور بود که جنگ با اتحاد شوروی اجتناب‌ناپذیر است. راسل در چند روز پس از هیروشیما در مقاله‌ای در گلاسکو فوروارد نوشت:
روسیه قطعا به چگونگی ساخت آن (بمب اتم) دست خواهد یافت. من فکر می‌کنم که استالین رویای تبدیل شدن به دیکتاتوری جهانی را از هیتلر به ارث برده است. انتظار جنگی بین ایالات متحده و روسیه شوروی را باید داشت که با نابودی کامل لندن آغاز خواهد شد. من فکر می‌کنم این جنگ ۳۰ سال طول خواهد کشید و جهانی بدون انسان‌های متمدن برجای خواهد نهاد که پس از آن همه چیز باید از نو ساخته شود. فرایندی که (می‌توان گفت) به ۵۰۰ سال زمان نیاز خواهد داشت…
یک چیز و تنها یک چیز است که می‌تواند دنیا را نجات دهد و این چیزی است که من حتی نباید خیال دفاع از آن را در سر بپرورانم. آن این است که آمریکا باید طی دو سال آینده به جنگ با روسیه بپردازد و به کمک بمب اتمی یک امپراتوری جهانی را بنیان نهد. این امر رخ نخواهد داد.
سال ۱۹۵۰ آغاز پیدایش بمب‌های اتمی در هر دو سوی پرده آهنین بود. در همان ماه تجربه فلاد – درشر، پرزیدنت ترومن تصمیم به ساخت بمب اتمی گرفت. ماه‌های بعد شاهد افزایش تنش بین غرب و شرق بود که با فراخوان جنگی پیش‌گیرانه علیه شوروی به اوج خود رسید.
در ساعت ۱۱:۲۰ صبح روز ۲۳ سپتامبر ۱۹۴۹، پرزیدنت ترومن اعلام کرد: من اعتقاد دارم که مردم آمریکا، در یکپارچگی کامل با شورای امنیت ملی، باید از تمامی تحولات در حوزه انرژی اتمی آگاه باشند… ما شواهدی در دست داریم که در چند هفته گذشته انفجار اتمی در شوروی رخ داده است. از زمانی که نخستین آزادسازی این انرژی به دست بشر انجام گرفت، انتظار تولید این نیروی جدید به دست کشورهای دیگر نیز می‌رفت. تحول اخیر بار دیگر بر ضرورت کنترل کاملا موثر و قابل اعمال بین‌المللی بر انرژی اتمی مورد حمایت این کشور و اکثریت اعضای سازمان ملل تاکید دارد. دو روز پس از اظهارات ترومن، دولت شوروی تاکید کرد که بمب اتمی در اختیار دارد.
منبع: مشاورکو