بیماریها و اختلالات اعصاب و روان
بیماریها و اختلالات اعصاب و روان
اختلالات خلقی (Mood Disorder)
بیماریهای زیر گروه افسردگی: به طور کلی انواع افسردگی ها بسیار شایع و شاید شایع ترین اختلال روانی نوع انسان میباشد و از هر ۵ زن یک نفر در طول عمر مبتلا به افسردگی میشود و این امار در مردان از هر ۱۰ مرد در یک نفر میباشد.( زنان دو برابر بیشتر به افسردگی مبتلا میشوند) افسردگی با احساس خلق افسرده و غمگین که بیشتر از دو هفته طول بکشد و با علائم دیگری مثل کاهش انگیزه برای کار و زندگی معمولی، نا امیدی، احساس پوچی، خستگی دائم، کاهش انرژی و علاقه برای اموری که قبلاً علاقه مند بوده و نیز اختلال خواب و اشتها همراه است.
اختلال دو قطبی (Bipolar)
که در حال حاضر با تعریف جدید از اختلال دو قطبی ۵% جمعیت به ان در طول عمر مبتلا میشوند و با نوسانات خلقی از خلق پایین و افسرده با تناوب زمانی به خلق بالا و پر انرژی و حتی شاد یا تحریک پذیر و عصبی شناخته میشود و خود انواع مختلف دارد؛ جنون ادواری نیز در این گروه قرار نمیگیرد، علائم شامل فاز افسرده با علائم افسردگی و در فاز مانیک (شیدائی) با خلق بالا، پرحرفی، پرانرژی بدون تحریک پذیری یا عصبانیت و نیز کم خوابی و پرخوابی و حتی شادی غیرعادی احساس توانایی بالا افکار و ایده های بزرگ منش و صاحب توانایی خاص و بهتر بودن میباشد.
خلق ادواری Cyclothymia))
که با تناوب دوره های کوتاه روزهای افسرده و روزهای خلق و انرژی بالا توصیف میشود و چنین افرادی هیچوقت جنون ادواری ندارند و علیرغم نوسانات خلقی توانایی حفظ عملکرد در حدود طبیعی را دارند.
کج خلقی (Dysthymia)
با خلق افسرده که هیچوقت شدت ان در حدی نیست که فرد عملکرد روزانه اش کاملاّ متوقف شود بلکه توانایی عملکرد در حدود عادی را دارد از خصوصیات هر دو اختلال دیسکایمی و سایکوتایمی (خلق ادواری و کج خلقی) و شرایط لازم برای تشخیص مزمن بدون این دو اختلال است یعنی فرد مبتلا حداقل دو سال باید این علائم را تجربه کرده باشد و بیشتر از دو ماه در دو سال بهبودی را تجربه نکرده باشد، در افسرده مزاجی یا کج خلقی افسرده فرد مبتلا در اکثر مواقع و روزها احساس خفگی، عدم نشاط و گاهی افسردگی ( البته با شدت خفیف) را تجربه کرده و یا اعتماد به نفس پایین و یا کاهش تمرکز و اختلال در تصمیم گیری و احساس نا امیدی دارد. همچنین افسردگی ناشی از: حوادث و اتفاقات زندگی، مصرف مواد و سوء مصرف مواد و داروها، بیماریهای جسمی به ویژه بیماری مزمن مثل تیروئید و دیابت، بیماری عفونی مزمن و ضایعات و بیماریهای مغزی به ویژه پس از سکته مغزی، صرع، MS و… که باید علاوه بر درمان بیماریهای زمینه ای، افسردگی هم جداگانه مورد بررسی و درمان قرار گیرد.
خود کشی (Suicide)
به عنوان یک اورژانس(فوریت) در روانپزشکی باید مورد توجه بسیار جدی از طرف سیستم درمانی و نیز خانواده، جامعه و نهادها و سازمانهای امدادگر و مددکار قرار گیرد. شایع ترین علت ان افسردگی است.
امار جهانی خود کشی به طور عام ۲۰ نفر در ۱۰۰۰۰۰ نفر است که البته در جوامع مختلف و در شرایط مختلف اجتماعی تاریخی این امار نوسان پذیر است و نیز ده برابر رقم فوق الذکر اقدام به خودکشی وجود دارد (که خودکشی بی فرجام است) و نیز خودکشی در مردان سه برابر منجر به مرگ میشود ولی اقدام به عمل خود کشی در زنان سه برابر مردان است و نیز در سنین مختلف عمر متفاوت است در اوایل جوانی و نیز در سالمندی بیشتر است مهمترین اقدام، ارجاع فوری به روانپزشک است و شاید بستری در بیمارستان نیز لازم باشد.
علل خود کشی متفاوت است از افسردگی ها تا شکست ها در روابط فردی، عشقی خانوادگی، عاطفی، مالی اقتصادی. خودکشی ناشی از افکار و باورهای پوچ گرایانه، شرایط و بحران های تاریخی سیاسی اجتماعی مثل جنگ، اسیب های جسمی و روانی و… خود کشی موفق در میانسالی بیشترصورت میگیرد. خود کشی به هر دلیل مهمترین اورژانس روانپزشکی بوده و باید به فوریت با روانپزشکان و روانشناسان تماس جهت کمک برقرار شود.
اختلال و مشکلات ارتباطی (Relational Problems)
تعریف مشکلات ارتباطی شامل: اختلال و اشکال در الگوهای روابط بین افراد در یک واحد اجتماعی مثلاً خانواده یا فامیل یا جمع دوستان و یا رابطه با زوج یا فرد از جنس مخالف است که باعث اختلال جدی در عملکردهای روانی فردی افراد درگیر در ان ارتباط و نیز سوء عملکرد واحد اجتماعی میشود مثلا یک خانواده بیمار که میتواند ناشی از بیماری فردی و یا منجر به اختلال عصبی روان فرد شود. از انواع دیگر: اختلال و اشکال در روابط بین فرزند و والدین یا یک والد مثل مشکل ارتباطی بین پسر و پدر یا مادر و دختر و مشکلات در روابط بین زوجین مثل همسران یا دوست و روابط عاشقانه ای که دارای مشکل و اختلال شده است. جدایی، اختلاف و ایجاد علائم که حتی گاهی تهدید کننده زندگی است مثل بحران های بین فردی که گاهی شدت ان به حدی میشود که متأسفانه باعث اقدام به خودکشی میشود که در این گونه موارد اقدامات فوری درمانی و نیز مشاوره ای اکیداً توصیه میشود.
از روشهای درمانی روانشناختی شامل: زوج درمانی، خانواده درمانی، درمان های فردی و گروه درمانی و نیز در مواردی که علائم عصبی روانی بارز است دارو درمانی افراد دارای علائم اعصاب و روان الزامی است.
طلاق
جدای زن ومرد (همسران) از هم که میتواند ناشی از یک فرایند طولانی تنش های مزمن و اختلالات بین یکدگیر که قبلاً منجر به طلاق عاطفی شده باشد یا به طور ناگهانی متعاقب یک حادثه یا رویدادی که باعث جدایی ناگهانی شود که مراحل و انواع دارد مانند طلاق عاطفی جدایی فیزیکی از یکدیگر یا زندگی زیر یک سقف ولی جدایی حسی عاطفی و فکری با توافق یا بدون موافقت یکی از زوجین علل و عوامل طلاق بسیار گوناگون و قابل بحث اند از عوارض ان
یک سوم فرزندان طلاق به نوعی درگیری اختلالات و بیماریهای روانپزشکی هستند یا خواهند بود که البته بعضی از این عوامل ناشی از یک زندگی پر اشوب و پر تنش است و شاید قبل از طلاق وجود داشته یا بستر ان مهیا گشته است. طلاق به عنوان یک فوریت زندگی اجتماعی و خانوادگی با کمک یک تیم شامل روانپزشکان عمومی، روانپزشکان کودک، روانشناسان کودک و خانواده درمانگر و نیز مددکاری باید بررسی و در صورت نیاز مداخله درمانی و انواع درمانها برای تک تک افراد درگیر در وضعیت طلاق در خانواده صورت گیرد. ارجاع به این تیم مجرب و متخصص از عواقب سوء ناشی از طلاق به ویژه پیشگیری از ان حتی و نجات بخش خواهد بود و نیز در فرایند پس از طلاق نیز درمانها برای پیشگیری از عوارض عصبی روانی ناشی از ان و نیز راهنماییها برای سازگاری با شرایط پیش امده و نیز اموزش مهارت های لازم برای مدیریت وضعیت پس از طلاق الزامی است.
اختلالات و بیماریهای اضطرابی
اختلال اضطرابی منتشر Disorder) Anxiety Generalized)
به نوعی از بیماری اضطرابی گفته میشود که در ان فرد در طول زمان طولانی مبتلا به اضطراب و تشویش انگاری دائم راجع به موضوعات معمول زندگی و یا موارد غیر ان که این نگرانی و تشویش بیش از حد طبیعی و قابل رفع شدن با روشهای معمولی نیست و طول زمان درگیری بار اضطراب در این نوع اختلال حداقل شش ماه و اکثر روزهای هفته است. علائم شامل: اضطراب دائم و احساس خستگی و کاهش تمرکزاختلال در خواب به ویژه در به خواب رفتن اشتغال ذهنی با موضوع اضطراب انگیز و علائم جسمانی اضطراب و تحریک پذیری اضطراب مزمن معمولاً منجر به افسردگی و همچنین اختلالات جسمانی متعدد و در صوت عدم درمان بیماری قلبی عروقی و فشار خون و بسیاری بیماریهای دیگر جسمانی خواهد شد.
اختلال هراس (Disorder (Panic
به بیماری گفته میشود که حملات ناگهانی و شدید هراس و ترس که با علائمی مثل شروع ناگهانی یک ترس فراگیر، بیشتر مواقع بدون وجود عامل مشخص خارجی اضطراب شدید و نا توان کننده که گاهی در ده دقیقه علائمی با شدت بالا از طپش قلب، احساس لرزش و لرز، احساس تنگی نفس و حتی خفگی احساس ناراضی در قفسه سینه و یا درد در قفسه سینه، تهوع، دل پیچه، سنگینی یا سبکی سر و ترس از کنترل دادن خود و ترس از مرگ قریب الوقوع. اختلال هراسی یک فوریت روانپزشکی است و البته معمولاً خطر جسمانی ندارد اگرچه بررسی حوادث قلبی عروقی و رد ان الزامی است ولی در صورت اثبات حملات هراسی بر خلاف انتظار بیمار خطر واقعی تهدید کننده حیات ندارد ( تأکید میشود بررسی جسمانی الزامی است) ولی اینگونه بیماران علیرغم اطمینان بخشی از طرف پزشکان داخلی قلب و عروق مکرراً به اورژانس های طبی مراجعه میکنند. ارجاع به روانپزشکان و شروع دارو درمانی راه حل اصلی درمان است.
ترس های ویژه (Phobia)
ترس مشخص و شدید از یک چیز یا یک وضعیت و یا موقعیت که برای بیمار به شکل غیر منطقی و افراطی هراس انگیز است و فرد اشتغال ذهنی غیر عادی و غیر طبیعی با موضوع مورد ترس دارد، چهار زیر گروه دارد:
۱)ترس از نوع تیپ ترس از جانور خاص ۲) ترس از عوامل محیط طبیعی و زیستی مثل: حوادث غیر مترقبه، رعد و برق، سیل، زلزله و … ۳) ترس ازخون واسیب جسمی ۴) ترس از یک وضعیت خاص مثل ترس از فضای بسته، ترس از اسانسور، هواپیما، ارتفاع و… درمانها ترکیبی از دارو درمانی و درمانهای رفتاری و شناختی رفتاری طی جلسات روان درمانی و مشاوره های تخصصی توسط روانشناسان.
اجتماع ترسی ( (Social Phobia
فرد در ترس از اجتماع از قرار گرفتن در موقعیت های جمعی و اجتماعی مانند مهمانی ها، سخنرانی ها یا کلاسهای درسی و غیر درسی دچار علائم اضطرابی شدید با علائمی مثل حمله هراس میشود. تعریق، طپش قلب، تشویش، دلشوره،احساس عدم اعتماد به نفس و نهایتاً اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی. درمانها: ترکیبی از دارو درمانی، رفتا درمانی و درمانهای شناختی رفتاری میباشد.
وسواس یا اختلالات وسواسی جبری (Obsessive Compulsive Disorder)
بیماری وسواس یا اختلال وسواسی جبری به بیماری گفته میشود که در ان فرد مبتلا افکار، تکانه ها، تصاویر، رفتار تکراری و مقاوم دارد و در مقابل فشار ناشی از فکر یا عمل وسواسی امکان مقاومت مؤثر و موفق ندارد این افکار یا اعمال وسواسی در زندگی روزانه فرد تداخل کرده و باعث اشتغال ذهنی و درگیری عملی با افکار و اعمال وسواسی در مبتلایان میشود در بیشتر مواقع ماهیت غیر منطقی این رفتار برای بیمار روشن است گرچه در موارد زیادی هم بیماران اعمال وسواسی خود را توجیه میکنند. فرد برای کاهش اضطراب و تنش حاصل از وجود افکار وسواسی اعمالی را انجام میدهد که تکرار شونده و گاهی ناتوان کننده اند. شیوع این بیماری ۲% تا ۳% جمعیت کلی را شامل میشود. شایع ترین نوع وسواس، وسواس عملی از نوع وسواس الودگی است (تمیزی، پاکیزگی و نیز در فرهنگ ما نجسی و پاکی) درمان ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی های رفتاری و شناختی رفتاری میباشد. ارجاع به روانپزشکان و روانشناسان ترجیحاً رفتار درمانگر.
اختلال استرس پس از سانحه ((Post Traumatic Stress Disorder
به بیماری گفته میشود که شروع علائم روانپزشکی در ان پس از مواجهه با یک رویداد استرس امیز فوق تحمل عادی انسان و معمولاً فاجعه بار به وجود میاید مانند: فجایع طبیعی، سیل، اتش سوزی و سوانح اتومبیل؛ حوادث بزرگ انسانی مثل: جنگ، اسیب های روانی بزرگ مثل تجاوز به عنف یا سرقت به زور و امثال انها. ازعلائم ان افسردگی های شدید راجعه، اضطراب های شدید، تحریک پذیری، خشم های گاهی انفجاری و رفتارهای تخریبی گاهی بروز حادثه در خواب و بیداری و حتی تجربه مجدد ان میباشد. احساس طول عمر کوتاه و اینده کوتاه و متعاقب ان نا امیدی مفرط و عدم احساس لذت برانگیختگی شدید هیجانی عاطفی و بالعکس گاهی بی تفاوتی عاطفی غیر عادی این بیماران با استانه تحریک پذیری بسیار پایین مشخص میشود. درمان های داروئی و ارجاع به روانپزشک الزامی است که گاهی منجر به بستری میشود لازم به یاداوری است که واژه ی معادل این بیماری در بیماران اسیب دیده ی ناشی از جنگ قبلاً (موج انفجار) نامیده میشد.
اسکیزوفرنی(Schizophrenia)
نام قدیم ان جنون جوانی بوده
جدیدترین و قدیمی ترین و نیز پیچیده ترین شکل روان پریش (جنون) که مشخصه ان توهمات به ویژه توهمات شنوایی که میتواند امرانه (صداهایی که دستور به کار میدهند) اظهار نظر کننده (که راجع به شخص نظر و ایده میدهند) و ساده باشد و محور بزرگ دیگر هزیانها میباشد، باورهای بیمارگونه و غیر طبیعی که با منطق حاکم بر رویدادهای واقعی و واقعیت قابل انطباق نبوده و ناشی از یک ناهنجاری بزرگ در محتوی و سیر تفکر میدهد مثل اعتقاد هزیانی به سمت تعقیب و سوء نظر از طرف اشخاصی که معمولاً واقعیت ندارد (مسموم شدن توسط دشمنان با مورد شنود و تعقیب و گزند و اسیب قرار گرفتن) این اختلال به طور کلی ۱% جمعیت را مبتلا میکند. تمامی عوامل ایجاد کننده مشخص نیست ولی ارشاد و استعداد سرشتی به بیمار از عوامل اصلی و تعیین کننده میباشد. گروه قابل توجهی از بیماران بستری در بخش های روانپزشکی را بیماران اسکیزوفرنیک تشکیل میدهند. انواع مختلف دارد: درمانها بر پایه درمانهای داروئی و نیز سیستم حمایتی اجتماعی روانی میباشد.
اختلال پیش فعالی و کمبود توجه (Attention Deficit)
شایع ترین اختلال روانپزشکی اطفال است با شیوع جهانی ۵٫۲۹% که شروع ان در کودکی است معمولاً قبل از هفت سالگی است و در پسرها چند برابر بیشتر از دختران است در ۴۰% افراد تا اوایل بزرگسالی و دوره ی Teenage ادامه پیدا میکند. مشخصه بالینی ان یا افزایش فعالیت حرکتی که بیش از حد معمول همسالان است و در امور زندگی معمولی کودک تداخل میکند مثل مدرسه و درس خواندن و نیز محور عصبی شناختی که شامل اختلال در توجه و تمرکز است که کودک قادر به تمرکز و توجه به موضوع هدف نبوده و با حواس پرتی توأم است، سه نوع دارد: ۱) نوع مخلوط که هم پیش فعالی حرکتی و تکانشی و نیز هم اختلال در توجه و تمرکز دارد ۲) فقط اختلال حرکتی با پیش فعالی ۳) فقط کمبود توجه و تمرکز بدون افزایش قابل ملاحظه در رفتار حرکتی . درمانها شامل دارو درمانی و روان درمانی فردی و گاهی خانواده درمانی میباشد.
اوتیسم Autism
یک اختلال نه چندان شایع اطفال با شروع در ۳ سالگی یا حوالی ۳ سالگی که با شیوع در مطالعات گوناگون و تاریخی های گوناگون از حداقل ۴٫۵ تا حداکثر ۳۰٫۸ نفر در ۱۰۰۰۰ نفر که مشخصه بارز اختلال در توانایی ارتباط با دیگران و عدم توانایی ارتباط مؤثر اجتماعی با محیط همتایان و حتی والدین و نیز اختلال در مهارت و توانایی های زبانی، تأخیر در رشد زبانی و یا استفاده محدود و ناکافی از زبان برای ارتباط حرکات و رفتارهای تکراری کلیشه ای و وابستگی به یک شئ یا اشیاء بی جان به شکل غیر متعارف و غیر عادی. ۵۰% مبتلایان درجاتی از اختلال یادگیری تحصیلی را دارند این اختلال نیازمند توجه ویژه درمان تیمی از متخصصین روانپزشک و روانشناس و حتی مددکار اجتماعی میباشد.
اختلالات یادگیری Learning Disorder
کودکان در این گروه ناتوانی غیر معمول در یادگیری دارند که سه دسته کلی دارند:
۱) ناتوانی در خواندن که به ان Dyslexiaو حتی در موارد شدید که قادر به خواندن نیستند و Alexia نامیده میشود. ۲) ناتوانی در مهارت محاسبه و ریاضیات. ۳) ناتوانی در یادگیری مهارت نوشتاری (نوشتن).
همه مواردفوق الذکر میتواند در کودکان با هوش طبیعی اتفاق بیفتد، روشهای درمانی تخصصی توسط روانشناسانی که متبحر در درمان اختلالات یادگیری هستند و ارجاع به انها پیشنهاد میشود.
تیک ها Tic
به حرکات تکراری گاهی بی وقفه اطلاق میشود و در دوره ی کودکی و نوجوانی شروع میشود گاهی تا بزرگسالی ادامه پیدا دارد و انواع ان؛ تیک حرکتی ساده: شایع ترین ان پلک زدن، تیک حرکتی مرکب: که چند عضو را درگیر میکند، تیک صوتی: که با صدا دراوردن حتی صداهای ساده مثل صاف کردن گلو و … نمایان است تیک های مرکب که ترکیبی از چند نوع تیک هم صوتی و هم حرکتی است شدیدترین و مخرب ترین ان سندرم ژیل دولاتوری است که البته نادر است و همه موارد تیک باید بررسی هم طبی هم عصبی و هم روانشناختی شود. در مواردی پس از عفونت استرپتوکوکی نیز اتفاق میافتد. درمانها هم درمان علامتی با داروها و هم درمان زمینه ای و نیز رفتار درمانی به بهبودی ان کمک میکند.
اختلالات جنسی Disorder Sexual
رفتار و نیز اعمال جنسی سالم یکی از پایه های اصلی سلامت فرد و خانواده است. اختلالات جنسی شامل اختلالات جنسی مردان و نیز زنان با توجه به تفاوت های فیزیولوژی جنسی انان متفاوت است. در مردان از ناتوانی های جنسی و اختلال نعوظ و زود انزالی و در زنان سرد مزاجی، ترس از مقاربت و مقاربت دردناک و نیز ناتوانی از تجربه به اوج لذت جنسی انورگاسمی Anorgasmia میشود و بسیاری از مشکلات رفتاری جنسی که توسط مشاوران ما به همگی انها توجه درمانی مبذول خواهد شد.
اضطراب جدایی Separation Anxiety
کودکان مبتلا درجات متفاوتی از اضطراب بیمار گونه در هنگام جدایی از والدین یا یکی از انها را تجربه میکنند که مانع از فعالیت طبیعی این کودکان در محیط های جدا از والدین میباشد که نیازمند توجه توسط روانپزشکان کودک و روانشناسان کودک است.
مدرسه هراسی Phobia School
ترس از مدرسه در کودکان فقط در موقعیت شروع سال تحصیلی و یا اولین حضور در مدرسه اتفاق میافتد که گاهی شدت زیادی داشته و نیازمند دخالت درمانگران روانپزشک و روانشناسان کودک میباشد.